Slecht zien, bijziendheid? Bij veel mensen gaan dan geen alarmbellen rinkelen en dat zou helaas wel moeten. Maar het is nog niet te laat! Deze blog gaat over de enorme risico’s van hoge bijziendheid, mogelijke leefstijlaanpassingen en over de risico’s van blauw/ledlicht en uv-licht. Tot slot enkele oefeningen om de ogen te ontspannen.

Als je vroeger bijziend was, droeg je een bril met dikke jampotglazen waar je niet blij mee was. Tegenwoordig heb je de hipste brillen en anders kies je lenzen; zachte lenzen zijn heel comfortabel. Slecht zien was geen probleem. Het ‘zat in de familie’ en je had het van je vader en opa; het was gewoon erfelijk en je kon er niets aan doen om het te voorkomen.

Tientallen jaren geleden hoorden we de eerste verhalen dat bijziendheid in Aziatische landen veelvuldig voorkwam; dit zou te maken hebben met de vorm van de oogbol.

Dus waarom zouden er nu alarmbellen af moeten gaan als we het over bijziendheid hebben?

Omdat bijziendheid hard op weg is om de grootste oorzaak van blindheid en slechtziendheid te worden!

Prof. Dr. Caroline Klaver heeft hier onderzoek naar gedaan en trekt aan de bel! Van alle zestigers is een kwart bijziend, bij veertigers is dit al een derde en bij twintigers is dit al de helft.

Hoe bijziender je bent, hoe groter/breder het oog is. Hierdoor vallen lichtstralen voor het netvlies in plaats van erop en zie je onscherp. Een op de drie kinderen met een sterke minbril (-6 of meer) wordt later ernstig slechtziend of zelfs blind. Het verhoogt het risico op macula-degeneratie, bloedingen, netvliesloslatingen, glaucoom en staar.

Vanaf 50 jaar hebben mensen een verhoogde kans op scheurtjes in het netvlies. Dit is een normaal ouderdomsverschijnsel en als de oogartsen hier op tijd bij zijn, kan dit eenvoudig gelaserd worden zodat het netvlies keurig weer vastzit. Door de vergrijzing hebben de oogartsen hier dagelijks hun handen vol aan. Maar doordat de bijziendheid onder de jeugd al zo hoog is, krijgen deze kinderen al veel en veel eerder met dit soort klachten te maken. En die zijn helaas niet op te vangen met een bril of lenzen.

De tijden en onze leefstijl zijn veranderd. Dit heeft grote gevolgen voor ons zicht; iets waar veel mensen zich nog onvoldoende bewust van zijn.
Vroeger speelden kinderen veel meer buiten dan tegenwoordig. Ik vermoed dat ook volwassenen meer buiten waren dan nu. Dat betekent dat onze ogen nu meer gebruikt worden om dichtbij te kijken dan in de verte.
Ik dacht dat het beperken van computergebruik voldoende was en de problemen veroorzaakt werden door beeldschermgebruik. Maar ook gewoon lezen, heerlijk onafgebroken urenlang lezen, is niet goed voor je ogen.
Het vele dichtbij kijken heeft tot gevolg dat de kans op bijziendheid en de mate van bijziendheid sterk is gestegen.

Aan de erfelijkheid kunnen we niets doen, maar met een aangepaste leefstijl kun je erger voorkomen en kun je de kans op ernstige problemen op latere leeftijd (vanaf 40 jaar) verkleinen. Het Erasmus MC heeft een aantal leefstijladviezen opgesteld.

Leefstijl adviezen (vooral van belang voor kinderen) van het Erasmus MC 
De 20 – 2 – 20 regel: Na elke 20 minuten dichtbij kijken, neem je een pauze van minstens 2 minuten en kijk je 20 meter ver. Het gaat hierbij niet alleen om computerwerk/gaming/smart phones, maar ook om het gewoon lezen van een boek.

Probeer twee uur per dag buiten te zijn. Loop in de middagpauze een blokje om, pak de fiets, loop elke dag even de tuin in. Alle beetjes helpen.

Zorg voor voldoende licht bij het lezen. Lezen met een zaklamp onder de dekens is wel schadelijk.

Houd voldoende afstand tussen je boek/het scherm en jouw ogen tijdens het lezen (minimaal 30 cm).

Zorg dat de bril altijd op de juiste sterkte is; zeker als je een hoge dioptrie hebt.

Kinderen zijn volop in de groei en tijdens groeispurten groeien ook de ogen. Sommige oogartsen werken met atropine druppels om de groei van de oogbol te remmen en oplopende bijziendheid te beperken.

Scholen
Ook op scholen wordt meer en meer met beeldschermen gewerkt. Bovendien worden computers gebruikt om gedifferentieerd les te geven en kinderen zelfstandiger te laten werken; nog meer tijd achter het beeldscherm in plaats van kijken naar de juf of meester bij het bord. Ik hoop dat ook scholen gaan nadenken over een gezonde manier van werken; ook voor de ogen. Bijvoorbeeld door de volgende maatregelen:

Zorg voor voldoende pauzes bij beeldschermwerk. Dat is goed tegen RSI, maar ook broodnodig voor de ogen. Leer de jeugd al vroeg om na 20 minuten even 2 minuten naar buiten te kijken om de ogen te ontspannen. Dit is ook goed voor de productiviteit! Gebruik de pauze software voor RSI bijvoorbeeld hiervoor.

Het is belangrijk om aandacht te hebben voor de fysieke houding. Bij tieners worden nu al scheefgegroeide nekken/ruggen geconstateerd. Dus zorg in de hele school voor goede steuntjes om tablets op te zetten, zorg voor beeldschermen om laptops aan te koppelen etc.

Er zijn twee soorten licht die mogelijk schadelijk zijn voor onze ogen, namelijk blauw licht en uv-licht.

Blauw licht
De ledverlichting in lampen, smartphones, tablets en computers bestaat deels uit blauw licht. Hier is de laatste paar jaar veel om te doen: is blauw licht schadelijk voor de ogen of niet? En hoe zit dat bij kinderen?

De Gezondheidsraad waarschuwt dat led-licht gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. ‘We weten dat het blauwe licht dat in ledverlichting zit, potentieel schadelijk is voor de ogen, maar het is onduidelijk of de mate waarin we eraan blootgesteld worden schadelijk is’, legt een woordvoerder uit. Steeds meer mensen kijken er steeds langer naar. Waar ligt de grens en gaan we daar niet met zijn allen overheen?

De sterkte van het licht neemt met elke ontwikkeling toe en de apparaten die blauw licht afgeven, worden steeds meer gebruikt. Iedere keer als je kind een beeldscherm gebruikt, op school of thuis, betekent dit een blootstelling aan blauw licht.

Klachten na blootstelling aan blauw licht zijn: branderige en vermoeide ogen, hoofdpijn en slecht in slaap kunnen komen. In welke mate blauw licht invloed heeft op de gezondheid van je ogen, wordt op dit moment goed onderzocht. Wat er tot nu toe bekend is, is dat blauw licht in ieder geval de slaap negatief beïnvloedt doordat het de aanmaak van het slaaphormoon melatonine remt.

Laten we ervoor waken dat de technologie ons ten dienste blijft staan en onze mogelijkheden en levenskwaliteit verhoogt, maar ons niet ten gronde gaat richten!

UV-straling
Kinderen zijn kwetsbaar voor veel licht en UV-straling. Hun pupil is groter en hun ooglens bevat minder beschermend pigment dan die van volwassenen. Zonder goede bescherming kan te veel zonlicht zelfs leiden tot permanente schade aan de ogen. Een goede zonnebril is daarom juist voor kinderen erg belangrijk. Zodra je met zonnebrandcreme in de weer gaat, moet je eigenlijk ook een zonnebril pakken!

Ontspanningsoefeningen voor de ogen

Strelen
Zorg dat je gemakkelijk zit. Laat jouw armen rusten op een vlakke ondergrond, sluit jouw ogen en leg vervolgens jouw handpalmen over je ogen heen. Als het goed is neem je nu geen enkel licht meer waar. Adem nu langzaam en rustig een of twee minuten lang in en uit. Haal daarna jouw handen weg en open jouw ogen.

Vierrichtingsoefening
Ga in een comfortabele positie op een stoel zitten en houd jouw hoofd recht.
Kijk vervolgens zo ver mogelijk twee of drie seconden lang in elke van de vier richtingen: omhoog, omlaag, links en rechts. Herhaal dit driemaal.
Belangrijk: beweeg alleen jouw ogen, niet jouw hoofd.

Oogkasmassage
Een lichte massage werkt heel ontspannend voor de ogen. Masseer met de top van jouw duimen de streek onder jouw wenkbrauwen in cirkelbewegingen – vanaf de bovenkant van jouw neus tot aan de rand van het ooglid.

Oogontspanning
Ga rechtop zitten en strek één arm uit voor jouw neus met de duim omhoog. Kies nu vijf voorwerpen: het puntje van jouw neus, jouw uitgestrekte arm, jouw duim en twee andere voorwerpen in de kamer die verder weg zijn gelegen.
Kijk om beurten naar elk voorwerp en laat jouw blik op elk voorwerp gedurende een paar ademhalingen rusten.
Laat ten slotte uw blik gaan over het puntje van jouw neus, jouw arm, jouw duim, de twee andere voorwerpen en sluit af door in de verte te kijken.

Accommodatie-oefening
Houd jouw rechter wijsvinger op ooghoogte, ongeveer een halve armlengte bij jouw oog vandaan. Houd jouw linker wijsvinger ongeveer 15 centimeter daarachter. Kijk nu in een regelmatig ritme van de ene vinger naar de andere. Houd dit één minuut lang vol.

Vlinderoefening (om droge ogen te voorkomen)
Kijk met jouw hoofd recht naar voren en ontspan jouw gezichtsspieren en onderkaak. Open en sluit vervolgens 20 keer beide oogleden. Houd jouw spieren de hele tijd ontspannen – jouw oogleden horen licht en moeiteloos te bewegen, net als de vleugels van een vlinder.

Palmeren
Ga comfortabel zitten met ontspannen nek en schouders.
Laat jouw ellebogen rusten op een tafel of zet een kussen op schoot.
Maak schaaltjes van de handen en dek jouw ogen ermee af. De muis van de hand rust zacht op de wang, jouw handpalm bevindy zich recht voor jouw oog. Er is genoeg ruimte tussen de palm en het oog om te knipperen.
Sluit jouw ogen.
Adem door de buik en ontspan jouw gezichtsspieren.

Afgelopen jaar ben ik geconfronteerd met ernstige oogproblemen bij mijn man. Bovendien heeft mijn jongste dochter erg hoge bijziendheid. Dat was voor mij aanleiding om met deze blog meer aandacht te vragen voor gezonde oogzorg.

Kijk voor meer informatie op https://oogfonds.nl/projecten-nieuws/wetenschappelijk-onderzoek/bijziendheid-een-dreigende-epidemie/